“Dikke mensen eten te veel en bewegen te weinig. Dik worden door een ongezonde leefstijl is je eigen schuld. Afvallen is een kwestie van discipline. Dunne mensen zijn gezonder, gelukkiger en meer succesvol. Eigen schuld, dikke bult.” Spijtig dat deze overtuigingen er nog steeds zijn. Mensen met (ernstig) overgewicht worden vaak verwijtend aangekeken. “Ieder pondje gaat door het mondje“. Oordelen zijn snel gemaakt, maar funest voor de motivatie om gezonder te leven.
De oorzaken zijn divers
Dik zijn, heeft zoveel meer oorzaken dan gewoon ‘veel eten en weinig bewegen’. Naast leefstijl hebben ook DNA, hormonen, medicatie, mentale gesteldheid en zeldzame aandoeningen en omgevingsfactoren een rol. Zo kunnen depressies, nachtdiensten en een chronisch slaapgebrek leiden tot meer buikvet en trek in voedsel met veel calorieën. Maar ook middelen tegen hoge bloeddruk, antidepressiva, anti-epileptica, insuline en medicijnen die corticosteroïden bevatten (zoals bepaalde neussprays, huidcrèmes, inhalatiepuffers, oog- en oordruppels) kunnen ervoor zorgen dat het lichaam meer vet opslaat.
Niet alleen gezonder eten en meer bewegen
Meer dan de helft van de volwassen Nederlanders is te zwaar. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie is overgewicht (en obesitas) een abnormale of buitensporige opeenhoping van vet, die de gezondheid negatief beïnvloed. Zo staan veel ernstige ziekten in verband met chronisch overgewicht. Ook aandoeningen waar je misschien niet direct bij stil zou staan, zoals de vruchtbaarheid van zowel mannen en vrouwen.
Met ernstig overgewicht loop je meer kans op psychische en psychosociale problemen als eenzaamheid, verdriet en gespannenheid. Ook zijn mensen met ernstig overgewicht vaker depressief. Kinderen met een hoog vetpercentage hebben meer kans op een lage zelfwaardering en daarmee samenhangende psychosociale problemen. Kortom, overgewicht is gevaarlijker dan je misschien zou denken!
Afvallen is topsport
Afvallen is helemaal niet zo makkelijk als het misschien lijkt. Er komt veel meer bij kijken dan gezonder eten en meer bewegen. En als je al bent afgevallen, is het nóg moeilijker om je streefgewicht te behouden. Als iemand ooit te zwaar is geweest dan onthoudt je lichaam dat. De vetcellen blijven proberen om extra vet op te slaan. Met aanpassingen in je leefstijl is het mogelijk om de vetcellen te laten krimpen. Maar als je eenmaal een fors aantal kilo’s hebt verloren, dan zul je altijd extra moeite moeten blijven doen om op gewicht te blijven. Topsport is het! Dat beseft lang niet iedereen. Gezond afvallen gaat meestal langzaam en op gewicht blijven kost levenslange inspanning.
Voorkomen is beter dan genezen
Ook bij mensen die (deels) te zwaar zijn geworden door een te hoge calorie inname en te weinig verbranden, zijn er onderliggende oorzaken. Eigen schuld, dikke bult gaat dus niet in alle gevallen op. Ook iemands opvoeding, sociale omgeving, financiën, stress, toegang tot kennis, trauma en stigmatisering spelen een belangrijk aspect in de ontwikkeling van overgewicht.
Met alle gemakken die we tegenwoordig hebben in ons dagelijkse leven, is de kans groter geworden op overgewicht. Daarom is het belangrijk dat men kennis heeft en bewuste keuzes kan maken. Steeds meer mensen zetten zich in om de omgeving gezonder te maken en om kinderen thuis, op school, op de opvang in de wijk en op de sportvereniging meer te laten bewegen. Er zijn tal van initiatieven om gezond eten te stimuleren, zoals de Schijf van Vijf van het Voedingscentrum. Ook zijn er veel apps beschikbaar die een gezonde leefstijl ondersteunen.
Overgewicht gaat niet alleen ten koste van de persoon met overgewicht, maar kost de maatschappij ook veel geld. De hoge ziektelast is zorgwekkend. Niet alleen wordt de eigen bijdrage steeds hoger, maar ook de toegankelijkheid van zorg kan in het geding komen. Preventie is hierdoor belangrijker dan ooit.
Aandacht voor een gezonde leefstijl
Om overgewicht te voorkomen is het belangrijk dat de leefomgeving uitnodigt tot gezond gedrag. Je omgeving kan jou positief beïnvloeden in gezond eten en/of voldoende bewegen. Als je in een leuke buurt woont, ga je bijvoorbeeld sneller naar buiten om te sporten. Maar denk bijvoorbeeld ook aan het aanbod van voeding in school- en bedrijfskantines. Aandacht voor gezonde voeding en beweging vanaf jonge leeftijd is enorm belangrijk. Op die manier leren kinderen van jongs af aan wat gezond eten inhoudt en waarom het belangrijk is om voldoende te bewegen. De overheid heeft preventie van (ernstig) overgewicht hoog op de agenda gezet en gecombineerde leefstijlinterventie valt onder de basis zorgverzekering, maar ook jij en ik kunnen ons inzetten voor een gezonde leefstijl.
